…is de vraag die menig wetenschapper bezig houdt. En ook mij, als onderzoeker van drinkgedrag bij adolescenten. Een groot deel van mijn tijd denk ik na over het drinkgedrag van deze doelgroep. Dit is de vraag die mij intrigeert en die ik meerdere keren gesteld heb aan familie, vrienden en medereizigers tijdens het pendelen tussen het Trimbos-instituut en de Radboud Universiteit. Voordat je deze blog verder leest, ga bij jezelf eens na: ‘Waarom heb jij je eerste drankje gedronken?’
In ontelbare studies wordt aangehaald dat drinkgedrag sterk ingebed is in de onze cultuur en dat bijvoorbeeld “Even een klein biertje doen op de VrijMiBo” onlosmakelijk gelinkt is aan een sociale situatie. Immers, als je collega of studiegenoot zegt, “Kom op, één biertje”, dan doe je al snel mee. In de laatste jaren is er aandacht gekomen voor de gedachte dat de drinkcultuur deels zijn oorsprong vindt bij kinderen op héél jonge leeftijd. Zo tonen enkele onderzoeken aan dat 7-jarigen al weten dat bepaalde alcoholische drankjes meer gedronken worden door specifieke volwassenen (bijvoorbeeld dat vaders vaker bier drinken dan moeders) en dat het drinken van alcohol bepaalde effecten op iemand heeft1. Kinderen van 7 hebben dus al ‘alcohol verwachtingen’.
Er wordt onderscheid gemaakt tussen negatieve en positieve alcohol verwachtingen2. Voorbeelden van negatieve alcohol verwachtingen zijn: in een negatieve stemming raken, er misselijk van worden, sneller dingen kapot maken en meer kans hebben om betrokken te raken in een gevecht. Voorbeelden van positieve alcohol verwachtingen zijn: beter of vrolijker voelen, veiliger voelen in sociale situaties, makkelijker om kunnen gaan met problemen en verbeterde lichamelijke capaciteiten, zoals het makkelijker kunnen dansen tijdens het uitgaan.
De eerste verwachtingen over alcohol vormen zich dus rond het 7e jaar. Daarnaast groeien positieve verwachtingen aanzienlijk tussen het 9e en 12e levensjaar3. Dit betekent dat jongeren alcohol verwachtingen kunnen vormen zonder dat ze ervaringen hebben met de effecten van alcohol. Hieruit blijkt dat de omgeving van de jongeren een belangrijke rol speelt in het vormen van alcohol verwachtingen. Jongeren vormen hun alcohol verwachtingen op basis van wat ze zien en horen van hun ouders, vrienden en in de media. Zo is uit onderzoek onder jongeren gebleken dat een positievere houding ten opzichte van alcoholgebruik onder vrienden leidt tot positievere alcohol verwachtingen4.
Deze positieve alcohol verwachtingen worden in diverse onderzoeken in verband gebracht met (a) het eerder beginnen met het drinken van alcohol en (b) vaker en meer drinken op oudere leeftijd. Verder onderzoek naar factoren die bijdragen aan positieve alcohol verwachtingen is belangrijk, omdat deze verwachtingen relatief eenvoudig te veranderen zijn (bijvoorbeeld in onderwijsprogramma’s) en wellicht de gemiddelde leeftijd waarop jongeren hun eerste alcohol drinken verder omhoog geschroefd kan worden.
Stel jezelf na het lezen van deze blog nu wederom dezelfde vraag: waarom heb jij je eerste drankje gedronken? En, als je hieraan terugdenkt, in hoeverre hebben alcohol verwachtingen hieraan bijgedragen? En waar kwamen deze verwachtingen vandaan? Ik nodig je van harte uit om hierop te reageren via telefoon (030-2959229, doorgaans bereikbaar op ma-wo-do), e-mail (ksmit@trimbos.nl) of Social Media.
Deze blog is geschreven door Koen Smit, PhD student Radboud Universiteit/ Trimbos Instituut
Referenties
1 Miller, P. M., Smith, G. T., & Goldman, M. S. (1990). Emergence of alcohol expectancies in childhood: a possible critical period. Journal of Studies on Alcohol, 51(4), 343-349.
2 Jones, B. T., Corbin, W., & Fromme, K. (2001). A review of expectancy theory and alcohol consumption. Addiction, 96(1), 57-72.
3 Donovan, J. E., Molina, B. S. G., & Kelly, T. M. (2009). Alcohol outcome expectancies as socially shared and socialized beliefs. Psychology of Addictive Behaviors, 23(2), 248-259.
4 Scheier, L. M., & Botvin, G. J. (1997). Expectancies as mediators of the effects of social influences and alcohol knowledge on adolescent alcohol use: A prospective analysis. Psychology of Addictive Behaviors, 11(1), 48-64.