Steeds meer kinderen hebben overgewicht. De laatste jaren wordt steeds meer aandacht besteed aan de rol van ouders in het voorkomen van overgewicht bij kinderen. Dit is een goede ontwikkeling. Het gezegde “Jong geleerd is oud gedaan” speelt hier zeker een rol. Wij leven in een ongezonde omgeving waarin we continu blootgesteld worden aan snoep en snack. Ouders kunnen hun kinderen beschermen tegen deze ongezonde omgevingsinvloeden. Als zij thuis in staat zijn om een gezonde thuisomgeving te creëren waarin ze hun kinderen gezonde producten leren eten dan zal de kans vermoedelijk kleiner zijn dat kinderen overgewicht ontwikkelen. Het is daarom niet verwonderlijk dat de afgelopen jaren steeds meer wetenschappelijk onderzoek zich buigt over de vraag hoe ouders hun kinderen gezond kunnen opvoeden. In dit kader worden ook steeds meer artikelen gepubliceerd over de directe relatie tussen algemene opvoeding en overgewicht. Met algemene opvoeding wordt verwezen naar de algemene manier waarop ouders controle en warmte uitoefenen. Als ouders veel controle en weinig warmte uitoefenen worden ze bijvoorbeeld als autoritair bestempeld. Veel controle in combinatie met veel warmte (autoritatief) wordt beschouwd als de meest gunstige combinatie, ook in relatie tot overgewicht bij kinderen. In dit stuk wil ik graag allereerst bepleiten dat de directe relatie tussen algemene opvoeding en overgewicht bij kinderen minder interessant en vermoedelijk ook niet causaal van aard is.
Deze stelling is gebaseerd op twee opvallende patronen. Ten eerste zien we een toename in minder autoritaire en meer autoritatieve stijlen van opvoeden tijdens dezelfde periode waarin een toename van overgewicht bij kinderen zich voordoet. Als autoritatief opvoeden tot minder overgewicht leidt is het vreemd dat een toename in autoritatief opvoeden samenvalt met een toename in overgewicht. Ten tweede zien we dat de enkele onderzoeken die wel groepen met lage sociaal-economische status (SES) hebben betrokken grotendeels minder bewijs lijken te vinden voor de relatie tussen algemene opvoeding en overgewicht, terwijl juist bij lage SES overgewicht en ongunstige algemene opvoedstijlen meer voorkomen.
Vervolgens zou ik graag willen pleiten voor meer onderzoek naar specifieke voedingspraktijken die ouders uitoefenen, al dan niet in combinatie met algemene opvoeding. Voedingspraktijken zijn alle specifieke manieren waarop ouders het eetgedrag van hun kinderen op directe of indirecte wijze beïnvloeden. Ze worden ingedeeld in 3 soorten praktijken: Structuur, dwangmatige controle en autonomie ondersteuning1. Dwangmatige controle (bijvoorbeeld voedsel verbieden) wordt als ongunstig gezien, terwijl praktijken gericht op structuur en autonomie ondersteuning als gunstig worden beschouwd. Met name structuur is denk ik belangrijk in de preventie van overgewicht bij kinderen. Toekomstig onderzoek kan zich richten op de vraag hoe ouders structuur bieden en welke vormen nu gunstige effecten genereren bij verschillende kinderen en waarom dit het geval is.
Vaak zie je echter een gat tussen wat kwetsbare ouders (die zelf ongezond eten) zouden willen qua voedingspraktijken (bijvoorbeeld een gezonde maaltijd met veel verse groente maken) en wat ze uiteindelijk doen (bijvoorbeeld friet halen in plaats van een gezonde maaltijd bereiden). Hier kunnen experts op inspringen door ouders te ondersteunen met het aanleren van gezonde nieuwe voedingspraktijken en het wapenen tegen valkuilen. Hierbij kan gebruik worden gemaakt van veelbelovende specifieke technieken bekend uit de algemene gezondheidsliteratuur om automatische impulsen tegen te gaan of juist te genereren2. Soms ontbreekt echter ook de intentie om gezond op te voeden, door bijvoorbeeld andere denkbeelden, kennis en motivatie. Door aan te sluiten bij de belevingswereld van ouders en hun gedachtengoed en van daaruit te bekijken welke kleine stapjes wel gemaakt kunnen worden bereiken professionals in het veld waarschijnlijk meer. Ik moet nu denken aan een moeder die haar kind geen water wilde geven omdat water voor honden zou zijn, maar wel bereid was om haar kind thee in plaats van limonade te geven. Door als professionals in te spelen op zowel de motivatie van ouders als specifieke structurele voedingspraktijken kan overgewicht bij kinderen hopelijk effectiever worden voorkomen.
Deze blog werd geschreven door Junilla Larsen voor RAD-blog, het blog over roken, alcohol, drugs en dieet.
Referenties
Vaughn, A. E., Ward, D. S., Fisher, J. O., Faith, M. S., Hughes, S. O., Kremers, S. P., Musher-Eizenman, D. R., O’Connor, T. M., Patrick, H., & Power, T. G. (2016). Fundamental constructs in food parenting practices: a content map to guide future research. Nutrition Reviews, 74, 98-117.
Larsen, J. K., Hermans, R. C. J., Sleddens, E. F. C., Vink, J. M., Kremers, S. P. J., Ruiter, E. L. M., Fisher, J. O. (2018). How to bridge the intention-behavior gap in food parenting: Automatic constructs and underlying techniques. Appetite, 123, 191–200.