Kan jij de dag niet doorkomen zonder een paar (of meer) koppen koffie? Dan heb je misschien meer kans om verslaafd te raken aan nicotine. Uit wetenschappelijk onderzoek wisten we al dat ons gedrag door genetische factoren wordt beïnvloed (het DNA waar je mee geboren wordt). Vrijwel elke eigenschap, van gewicht tot psychologische problemen, wordt voor een deel bepaald door je genen1. Dit geldt ook voor verslavend gedrag, zoals het roken van sigaretten of het drinken van veel koffie met cafeïne. Nieuw onderzoek laat nu zien dat de genetische risicofactoren voor deze twee verslavingen voor een deel dezelfde zijn.
Wereldwijd zijn nicotine en cafeïne de meest gebruikte stimulerende middelen. Rokers consumeren meer cafeïne dan mensen die niet roken of mensen die gestopt zijn met roken2. Misschien is dit jou wel eens opgevallen in jouw directe omgeving. De vraag is: hoe komt dit? Het was al bekend dat verschillen tussen mensen in het beginnen met roken voor 44% door genetische factoren worden bepaald en de mate waarin iemand daarna verslaafd raakt aan sigaretten voor 75%3. In mijn promotie onderzoek vond ik dat het drinken van veel cafeïne (meer dan 5 ♀ of 6 ♂ koppen koffie per dag) voor zo’n 50% genetisch bepaald is. Nog opvallender was dat een groot deel van de genen die het risico op roken verhogen, ook het risico om veel cafeïne te gebruiken verhogen4.
We weten nog niet welke genen precies verantwoordelijk zijn voor dit hogere risico op roken én cafeïnegebruik. Voor de hand liggende kandidaten zijn genen die te maken hebben met het beloningssysteem in de hersenen. Dit beloningssysteem is ontwikkeld om je een goed gevoel te geven wanneer je een gedrag vertoont dat goed voor je is. Het treedt bijvoorbeeld in werking wanneer je eet, wat logisch is, aangezien je voedsel nodig hebt om te overleven. Verslavende middelen zoals nicotine en cafeïne activeren dit systeem echter ook. Hierdoor zullen mensen ze telkens weer willen gebruiken en zullen sommige mensen er verslaafd aan raken. De één zal hier genetisch gezien gevoeliger voor zijn dan de ander.
Dit alles betekent natuurlijk niet dat je zelf geen invloed hebt op je gedrag. Allereerst kun je er altijd voor kiezen om niet met een bepaald verslavend gedrag, zoals roken, te beginnen. En, alhoewel het lastig is (zie vorige blog van dr. M. Luijten), het is zeker mogelijk om ook weer te stoppen, ongeacht je genetische risico op verslaving. Zo heb je ook je cafeïnegebruik zelf in de hand. Alhoewel mijn promotieonderzoek mij 4 jaar lang heel wat energie heeft gekost, heb ik dit zonder koffie en de bijbehorende cafeïneboost gedaan. Dit was eigenlijk geen weloverwogen keuze, maar gewoon omdat ik koffie vies vind. Maar ik rook dan ook geen sigaretten, dus die risicogenen voor verslavend gedrag zullen bij mij wel meevallen!
Deze blog is geschreven door dr. J. Treur, Radboud Universiteit
Referenties
- Polderman TJC et al. (2015). Meta-analysis of the heritability of human traits based on fifty years of twin studies. Nature Genetics, 47(7):702-709.
- Treur JL et al. (2016). Associations between smoking and caffeine consumption in two European cohorts. Addiction,
- Vink JM et al. (2005). Heritability of smoking initiation and nicotine dependence. Behavior Genetics, 35(4):397-406.
- Treur JL et al. (2016). Smoking and caffeine consumption: a genetic analysis of their association. Addiction Biology,