De oplettende lezer heeft het misschien al opgemerkt: de D in RAD staat sinds kort ook voor Dieet. Naast de onderwerpen roken, alcohol en drugs zullen we vanaf nu ook geregeld het thema voeding aansnijden op de RAD-blog. Aan mij de eer om dit thema te introduceren, wat met de decembermaand in het vizier geen ongunstige timing is. Want als er iets belangrijk is in december, dan is het gezelligheid, vrienden en familie, maar vooral … lekker eten.
Een paar handjes pepernoten rond Sinterklaas, een lopend buffet met Kerst en een aantal oliebollen tijdens Oud & Nieuw. Dat kan geen kwaad, zou je denken. Toch komen volwassenen in december gemiddeld 0.5 tot één kilo aan 1. Hoewel de verklarende mechanismen die aan deze gewichtstoename ten grondslag liggen nog niet wetenschappelijk zijn onderzocht, kunnen we er allemaal wel een aantal redenen voor bedenken. De chocoladeletters en kerstkransjes liggen al weken van tevoren in de schappen, waardoor het feestelijk snacken zich vaak niet beperkt tot de vier ‘echte’ feestdagen. Mede onder het mom van goede voornemens voor het nieuwe jaar is december al snel een vrijbrief om nog even lekker te genieten. Het sociale karakter van de feestdagen werkt ook niet echt bevorderend, aangezien we in sociale situaties vaak meer eten 2. En dan is het ook nog guur en koud, dus in plaats van een rondje hardlopen kruipen we op de bank met een grote kop warme chocomelk. Kortom: in december eten we te veel en bewegen we te weinig.
De onbalans in energie-inname en energieverbruik is de kern van wat uiteindelijk leidt tot overgewicht en obesitas. Hoewel het onwaarschijnlijk is dat je in de maand december acuut overgewicht ontwikkelt, is het niet geheel onbelangrijk om te letten op wat en hoeveel je eet. Bijna de helft (49,2%) van de Nederlandse volwassenen is namelijk te zwaar en 14,2% heeft obesitas. Bij kinderen is dit respectievelijk 13,6% en 2,7%3. Overigens is het nog onduidelijk of de december-gerelateerde gewichtstoename ook te zien is bij kinderen. Onder deze leeftijdsgroep zijn nog te weinig studies gedaan om hier uitspraken over te kunnen doen. De enige studie bij deze leeftijdsgroep toonde aan dat kinderen tijdens de feestdagen wel iets aankwamen maar dat zij ook iets groeiden, met als gevolg dat hun BMI (kg/m2) onveranderd bleef 4. Betekent dit dat kinderen zich onbeperkt te goed kunnen doen aan al het decemberlekkers, omdat ze toch nog aan het groeien zijn? Nee, zeker niet. De basis voor de ontwikkeling van een gezond gewicht ligt al vroeg in de kindertijd. Overgewicht op jonge leeftijd is een belangrijke voorspeller voor het hebben van overgewicht in de volwassenheid 5. Aangezien het ‘genezen’ van overgewicht als het zich eenmaal heeft ontwikkeld lastig is, heeft preventie de voorkeur. Daarnaast kunnen gezonde gewoontes het beste zo vroeg mogelijk worden aangeleerd aangezien het gedrag van jonge kinderen nog eenvoudig te vormen is. Interventies gericht op de preventie van overgewicht en obesitas kunnen zich daarom het best richten op de eerste levensjaren.
Vanuit deze visie hebben we op de Radboud Universiteit de interventie ‘Samen Happie!’ ontwikkeld, waarin we overgewicht zo vroeg mogelijk proberen te voorkomen door gezonde opvoeding van ouders van jonge kinderen te stimuleren. In de interventie gebruiken we een app waarmee we ouders informatie geven over hoe zij gezonde opvoedingspraktijken toe kunnen passen (dat wil zeggen, het stimuleren van structuur en positieve support en het voorkomen van dwangmatige controle 6) en waarmee we hen ook daadwerkelijk met deze gezonde opvoedingspraktijken kunnen laten oefenen. Met de interventie richten we ons voornamelijk op kwetsbare families (die problemen ervaren op het gebied van financiën, opleiding en/of welzijn), gegeven dat Nederlandse kinderen uit deze gezinnen vier keer vaker overgewicht hebben dan kinderen uit meer welvarende families5. We zijn nog op zoek naar kwetsbare families (ouders met een kindje tussen de 7 en 11 maanden oud) die mee willen doen aan onze interventie. Ken jij kwetsbare families die mee zouden willen doen of kom je vaak (via je werk) in aanraking met deze gezinnen? Dan zou het geweldig zijn als je contact met ons opneemt via samenhappie@ru.nl!
Tot slot enkele tips om die extra decemberkilo dit jaar te voorkomen.
- Geniet van de gezelligheid en het lekkere eten dat bij december hoort, maar beperk dit tot de vier échte feestdagen.
- Haal de feestelijke verleidingen die al weken van tevoren in de supermarkt liggen niet te vroeg in huis, dan kom je ook niet in de verleiding om ze alvast op te gaan eten.
- Blijf ondanks de kou genoeg bewegen, bijvoorbeeld door vaker een avondwandelingetje te maken of te gaan schaatsen.
- Speciaal voor ouders: Google eens op ‘healthy Christmas snacks’ voor de leukste gezonde kersttraktaties voor de kleintjes!
Deze blog is geschreven door Levie Karssen (Radboud Universiteit) voor RAD-blog, het blog over roken, alcohol, drugs en dieet.
Referenties
- Díaz-Zavala, R. G., Castro-Cantú, M. F., Valencia, M. E., Álvarez-Hernández, G., Haby, M. M., & Esparza-Romero, J. (2017). Effect of the holiday season on weight gain: A narrative review. Journal of Obesity. DOI: 10.1155/2017/2085136
- Cruwys, T., Bevelander, K. E., & Hermans, R. C. (2015). Social modeling of eating: A review of when and why social influence affects food intake and choice. Appetite, 86, 3-18.
- CBS (2016). Overgewicht: Cijfers en context. Op 17 november 2017 verkregen via https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/overgewicht/cijfers-context/huidige-situatie
- Branscum, P.W., Kaya, G., Succop, P., & Sharma, M. (2010). An evaluation of holiday weight gain among elementary-aged children. Journal of Clinical Medicine Research, 2(4), 167–171.
- WHO (2010). Childhood overweight and obesity. Op 20 november 2017 verkregen via http://www.who.int/dietphysicalactivity/childhood/en
- Vaughn, A. E., Ward, D. S., Fisher, J. O., Faith, M. S., Hughes, S. O., Kremers, S. P., … & Power, T. G (2016). Fundamental constructs in food parenting practices: A content map to guide future research. Nutrition Reviews, 74, 98–117.