Month: January 2017

In januari is alcohol een veelbesproken onderwerp. Sommige mensen kiezen ervoor een maand nuchter te blijven, een overgevlogen fenomeen uit Engeland genaamd ‘Dry January’. Met jezelf als proefpersoon onderzoeken wat de effecten zijn op jouw lichaam en geest als jouw drinkpatroon tijdelijk aangepast wordt van een gelegenheids of regelmatige drinker naar niet-drinker. En na deze maand stappen veel mensen weer over op hun ‘normale drinkpatroon’.

Dit ‘normale drinkpatroon’ is voor sommigen dagelijks een aantal drankjes, terwijl anderen eenmalig per week grote hoeveelheden drinken. Vooral dit ‘binge-drinken’, grote hoeveelheden drinken in korte periodes, is regelmatig onderzocht omdat dit veel voorkomt onder jongeren en schadelijk kan zijn voor de gezondheid of kan resulteren in agressief gedrag¹. Voor preventie campagnes is het daarom erg belangrijk om een goed beeld te krijgen van hoeveel er wordt gedronken, maar ook waar en wanneer precies.

Helaas is het objectief meten van alcohol gebruik vaak lastig, omdat we simpelweg niet zo goed zijn in het inschatten van hoeveelheden als er een langere tijd overheen gaat. Stel ik vraag u het volgende: ‘Wat en hoeveel heeft u gister gedronken?’ dan moet u waarschijnlijk even nadenken en wellicht zit uw schatting er wel iets naast. Nieuwe technieken waarbij gebruik gemaakt wordt van mobiele telefoons bieden hierin een oplossing, met behulp van zeer korte vragen kan er nu namelijk op de avond zelf meerdere keer gemeten worden hoeveel alcohol iemand drinkt. Deelnemers hoeven hierdoor dus niet meer te onthouden wat ze wanneer gedronken hebben omdat ze dit direct kunnen rapporteren. Wanneer deze metingen ‘in het moment’ vergeleken worden met rapportage van alcohol gebruik de dag erna zien we grote verschillen, we kunnen het dus echt niet zo goed onthouden².

Door gebruik te maken van data verzameling met telefoons vonden onderzoekers in Zwitserland dat jongeren in de loop van de zaterdagavond steeds sneller gaan drinken². Dus terwijl er voor 20:00 uur gemiddeld 1 drankje per uur werd genuttigd, was dit later op de avond opgelopen tot bijna 3 drankjes. Maar geldt dit voor iedereen? Of wordt er in bepaalde groepen of omstandigheden anders gedronken? Uit dit onderzoek bleek inderdaad dat er vooral meer versneld werd wanneer er vrienden aanwezig waren van hetzelfde geslacht, wanneer er was ingedronken en wanneer er meer tijd werd doorgebracht op een drinklocatie³. Naar aanleiding van deze resultaten hebben we onderzocht of dit ook het geval was in Nederland. En ja, onze jongeren (tussen de 18-25) laten ook een drinkpatroon zien dat versnelt in de loop van de avond, maar dit patroon was niet alleen zichtbaar op zaterdagen, maar ook op donderdag en vrijdagen. Ook viel het op dat er door de Nederlandse jongeren veel meer werd gedronken in vergelijking met Zwitserse jongeren. Gemiddeld dronken Nederlandse mannen 9.5 en vrouwen 5.9 alcoholische drankjes over een hele avond, terwijl Zwitserse mannen het op 6.6 en vrouwen op 4.9 alcoholische drankjes hielden⁴.

Het lijkt er dus op dat het steeds sneller drinken in de loop van de avond een fenomeen is dat in verschillende landen te vinden is en een bewustwording hiervan kan mogelijk helpen bij de preventie van overmatig alcoholgebruik. Wat de reden is waardoor we sneller gaan drinken is nog niet bekend, maar mogelijk spelen de effecten van alcohol hierin een rol.

Overkomt het je nou vaak dat je de volgende ochtend spijt hebt van dat laatste drankje, probeer dan eens een doel te zetten voor jezelf met een maximaal aantal drankjes per uur⁵  en voorkom dat je versnelt!

Deze blog werd geschreven door Martine Groefsema (Radboud Universiteit)

Referenties

¹Gmel, G., Kuntsche, E., & Rehm, J. (2011). Risky single occasion drinking: bingeing is not bingeing. . Addiction, 106(6), 1037-1045
² Kuntsche, E., & Labhart, F. (2012). Investigating the drinking patterns of young people over the course of the evening at weekends. Drug Alcohol Depend, 124(3),319-324.
³ Kuntsche, E., Otten, R., & Labhart, F. (2015). Identifying risky drinking patterns over the course of Saturday evenings: An event-level study. Psychol Addict Behav, 29(3), 744-752.
⁴ Groefsema, MM., Luijten, M.M., Engels, R.C.M.E., Kuntsche, E. (in peparation). Catching up to the pack – young adults accelerate in drinking pace over the course of the evening, even more when starting later.
⁵ Voogt, C. V., Poelen, E. A. P., Kleinjan, M., Lemmers, L. A. C. J., & Engels, R. C. M. E. (2014). The development of a web-based brief alcohol intervention in reducing heavy drinking among college students: an intervention mapping approach. Health Promotion International, 29, 669-679.

In de media valt regelmatig te lezen over alcohol en het puberbrein, maar hoe zit het eigenlijk met roken en het puberbrein? De meeste rokers beginnen met roken in de puberteit. Vaak vraagt men zich af of deze vroege start van roken effect heeft op de hersenontwikkeling van jongeren, net zoals bij alcohol of andere drugs.

De meeste ouders, docenten en hulpverleners weten inmiddels dat de puberteit een kritieke periode is waarin bepaalde hersengebieden nog volop in ontwikkeling zijn. De volledige ontwikkeling van de hersenen is een langdurig proces dat doorloopt tot ongeveer het 25e levensjaar. Als roken van invloed is op de ontwikkeling van de hersenen, dan zou dit kunnen leiden tot veranderingen in deze ontwikkeling met mogelijk blijvende gevolgen. De huidige literatuur onder rokende jongeren kan hier nog geen volledig antwoord op geven, gezien het gebrek aan studies die de hersenontwikkeling van rokende jongeren volgt op de lange termijn. Maar wat weten we inmiddels wel over de relatie tussen roken en het puberbrein?

We weten dat de hersenen van jongeren gevoeliger zijn voor de belonende effecten van nicotine in vergelijking met de hersenen van volwassenen. De belonende effecten van roken spelen een belangrijke rol bij het doorgaan met roken en de ontwikkeling van verslaving. Jongeren reageren doorgaans sterker op beloning dan volwassenen doordat het beloningssysteem van de hersenen bij jongeren een meer dominante rol speelt. Wanneer de eerste sigaret op een jongere leeftijd wordt gerookt, dan is er ook vaker sprake van een plezierige eerste ervaring met nicotine. Beginnen met roken in de puberteit vergroot mede daardoor de kans op het ontwikkelen van verslaving in vergelijking met beginnen met roken in de volwassenheid. In lijn met dit idee hebben dierstudies inderdaad aangetoond dat ratten in de puberteit sneller en meer nicotine tot zich nemen dan volwassen ratten.

Daarnaast is er vanuit dierstudies bewijs dat roken tijdens de puberteit zou kunnen leiden tot permanente veranderingen in de hersenen. Het onderzoek hiernaar is nog relatief jong, maar er zijn aanwijzingen voor blijvende effecten van blootstelling aan nicotine op het brein van bijvoorbeeld ratten in de puberteit. Het gaat hierbij om zowel directe schade aan hersencellen als om veranderingen in de werking van het beloningssysteem. Als deze resultaten ook op mensen van toepassing zouden zijn, zou dat betekenen dat roken tijdens de puberteit inderdaad invloed heeft op de hersenontwikkeling bij jongeren.

Op de vraag, wat weten we wel over roken en het puberbrein? kunnen we dus antwoorden dat het puberbrein erg gevoelig is voor beloningen waardoor de kans op verslaving tijdens de puberteit groter is dan tijdens de volwassenheid. Daarnaast heeft dieronderzoek laten zien dat roken mogelijk schadelijke gevolgen heeft voor het puberbrein van ratten. Kortom, door ontmoediging van roken bij jongeren zal de kans op het ontwikkelen van verslaving afnemen en kan het puberbrein zich optimaal ontwikkelen.

Deze blog werd geschreven door Maartje Luijten (Radboud Universiteit) & Marloes Kleinjan (Trimbos Insituut)

Referenties

De informatie in deze blog is een bewerking van het nieuwsbericht voor een Factsheet die het Trimbos Instituut in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft opgesteld in het kader van de NIX18 campagne. Marloes Kleinjan (Trimbos Instituut) en Maartje Luijten (Radboud Universiteit) schreven deze Factsheet. De factsheet kunt u via https://www.trimbos.nl/actueel/nieuws/bericht/?bericht=2266 inzien.

Foto afkomstig van https://www.liverdoctor.com/smoking-can-shrink-brain/