Verslaving een hersenziekte? Hoe denken we daar ruim 20 jaar later over?

In 1997 verschijnt een invloedrijk wetenschappelijk artikel in het toonaangevende wetenschappelijke tijdschrift Science getiteld ‘Addiction is a Brain Disease, and it Matters’1. In dit artikel worden  verschillen in het brein tussen verslaafden en niet-verslaafden beschreven. Deze verschillen vormen het kernargument om verslaving te definiëren als een chronische hersenziekte. Lange tijd is dit de dominante visie in de wetenschap en wordt er veel geld vrijgemaakt voor hersenonderzoek. Ruim 20 jaar later is dit debat nog actueel. Hoe staan verschillende wetenschappers hier nu in?

Afgelopen januari ontving Nora Volkow, een prominente hersenwetenschapper en directeur van het National Institute of Drug Abuse uit de USA, een eredoctoraat aan de Universiteit van Amsterdam. Dit was de aanleiding voor een debat over de vraag of verslaving gezien kan worden als een hersenziekte. Nora Volkow nam het op tegen Marc Lewis, hersenwetenschapper, ex-verslaafde én auteur van verschillende toegankelijke boeken over verslaving en het brein2. Het werd een enerverende avond in een tot de nok toe gevulde zaal in de Openbare Bibliotheek Amsterdam.

Volkow Lewis addiction disease.png

Marc Lewis and Nora Volkow presenteren hun opvattingen over verslaving als een hersenziekte in de Openbare Bibliotheek Amsterdam in januari 2018.

De argumenten vlogen over en weer. Hieronder de argumenten van beide op een rij.

Belangrijkste argumenten Nora Volkow voor de stelling dat verslaving een hersenziekte is:

  • Er zijn verschillen in het brein tussen verslaafden en niet verslaafden.
  • Verslavende middelen hebben een effect op het brein.
  • Verslaving is dus niet het gevolg van een zwakke wil, het hersenziekte model helpt stigmatisering te voorkomen.
  • Verslaving is een ernstige chronische conditie en daarom is het belangrijk verslaving als een ziekte te erkennen.

Belangrijkste argumenten Marc Lewis tegen de stelling dat verslaving een hersenziekte is:

  • Verschillen in het brein staan niet gelijk aan afwijkingen of ziekte.
  • Niet alleen verslavende middelen beïnvloeden ons brein, maar bijvoorbeeld ook verliefd zijn en veel andere soorten gedragingen.
  • Verslaving kan beter gezien worden vanuit een ontwikkeling- en leerperspectief.
  • Verslaving is geen chronische conditie; een deel van de verslaafden komt ook zonder behandeling van de verslaving af.
  • Verslaving als hersenziekte is net zo goed stigmatiserend als het oude idee dat verslaving voortkomt uit een zwakke wil.
  • Verslaving als chronische hersenziekte maakt verslaafden hulpeloos en afhankelijk van medische behandeling.
  • Het hersenziekte model van verslaving zorgt ervoor dat andere invloeden op verslaving, zoals belangrijke sociale invloeden, onderbelicht blijven.

De grote vraag is nu natuurlijk wat hiervan te vinden, als twee prominente wetenschappers het ogenschijnlijk oneens zijn. Een genuanceerde en pragmatische visie over deze stelling is denk ik de juiste oplossing. Het brein van verslaafden functioneert anders dan dat van niet verslaafden, wat mij betreft geeft dat niet noodzakelijk aan dat verslaving een ziekte is. In zoverre ben ik het met Marc Lewis eens. Deze verschillen in het brein geven ons wel belangrijke inzichten in waarom het zo moeilijk is om verslavingsgedrag te veranderen. Ook ben ik het eens met Marc Lewis eens dat de focus op verslaving als hersenziekte er voor gezorgd heeft dat andere invloeden, zoals de sociale invloeden, onderbelicht zijn gebleven. In een recente Blog geeft Nora Volkow zelf ook aan dat deze invloeden belangrijk zijn en meegenomen moeten worden.3 Ik ben het tenslotte wel met Nora Volkow eens dat het, binnen ons huidige zorgstelsel, belangrijk is verslaving als ziekte te definiëren om behandeling aan te kunnen bieden. Dit is de werkelijkheid waarin we ons bevinden en om die reden is het wat mij betreft in het voordeel van de verslaafden om dit complexe gedrag, dat inderdaad invloed heeft én tegelijkertijd het gevolg is van het functioneren van ons brein, als een ziekte te beschouwen.

Deze blog is geschreven door Maartje Luijten voor RAD-blog, het blog over roken, alcohol, drugs en dieet.

Referenties:

  1. Leshner, AI. (1997). Addiction is a Brain Disease, and it Matters, Science, 278(5335), 45-47.
  2. Lewis, M. (2015). The biology of desire, why addiction is not a disease. PublicAffairs, New-York.
  3. Volkow, N. (2018). What does it mean when we call addiction a brain disorder? National Institute of Drug Abuse.

Leave a comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *