Als onderzoeker krijg ik met grote regelmaat de vraag: hoezo is het belangrijk dat we weten welke genen belangrijk zijn voor middelengebruik en verslaving? Wat kunnen we met deze informatie? Ik heb mezelf ook wel eens afgevraagd: is het doel van mijn werk nou dat ik een piepklein kiezelsteentje bijdraag aan de onderneming waarbij we ooit, in de verre toekomst, iets kunnen veranderen aan onze genen om middelengebruik te voorkomen? Zou ik die dag überhaupt nog meemaken?
Het antwoord op die laatste vraag is simpel: de dag dat we op die manier complex gedrag kunnen veranderen ga ik niet meemaken. Behalve alle ethische en morele aspecten aan genetische modificatie is het simpelweg onpraktisch in het geval van menselijk gedrag (al kan het zeer nuttig zijn bij het behandelen of voorkomen van bepaalde ziektes!). Als we een gen ontdekken dat een rol speelt bij de kans dat iemand cannabis gaat gebruiken, dan verklaart dit gen in zijn eentje op zijn allerhoogst 1% van de variatie in cannabisgebruik. De andere 99% bestaat uit een heleboel andere genen en omgevingsinvloeden. Om het nog ingewikkelder te maken spelen niet bij iedereen precies dezelfde genen een rol bij verslavend gedrag. Dus 1 gen ‘uitschakelen’ zet niet zo veel zoden aan de dijk. Gewoon alle betrokken genen dan maar uitschakelen klinkt als een logische oplossing, ware het niet dat er zoiets is als pleiotropie. Er is niet zoiets als een ‘cannabisgen’, ieder gen is betrokken bij zoveel biologische functies, heeft invloed op zoveel verschillende kenmerken, dat we niet kunnen overzien wat er gebeurt als we er zelfs maar eentje zouden weghalen. Laten we dat dus maar even niet doen!
Dus wat heeft het dan voor nut wat wij doen? Als we even in de sfeer van toekomstige technologische vooruitgang blijven, dan denk ik dat we in de toekomst iemands genetische profiel kunnen opstellen door te kijken hoeveel risicovarianten iemand heeft die hem kwetsbaar maken om te beginnen met middelengebruik. Uit gen-omgeving interactie studies weten we waar in de omgeving we moeten ingrijpen om die kans dan te verlagen. Ook zouden we aan de hand van genetische informatie steeds beter moeten kunnen gaan voorspellen op wat voor verslavingsbehandeling iemand het beste zou reageren. Deze toepassingen zouden tijd, geld, en persoonlijk lijden kunnen schelen.
Maar betekent dat dan dat mijn werk alleen in de verre toekomst nuttig zal zijn? Nee, ook nu kunnen we al veel met de informatie uit genetisch onderzoek. Zo verkrijgen we steeds meer aanwijzingen over de biologische processen die middelengebruik onderliggen, wat aanleiding kan zijn voor bijvoorbeeld medicijnonderzoek. Een andere interessante mogelijkheid is de recent ontwikkelde methode om aan de hand van genetische informatie oorzakelijke verbanden te kunnen testen. Uit dergelijk onderzoek is bijvoorbeeld naar voren gekomen dat cannabis gebruik in kwetsbare mensen schizofrenie kan veroorzaken1. Zeer nuttige informatie voor beleidmakers!
Ook nu al kunnen we dus van alles met de informatie uit genetisch onderzoek. En die verre technologisch geavanceerde toekomst, daar dragen wij natuurlijk ook graag ons kiezelsteentje aan bij.
Deze blog is geschreven door Joëlle Pasman (Radboud Universiteit) voor RAD-blog, het blog over roken, alcohol & drugs.
Referenties
1 Vaucher, J., Keating, B.J., Lasserre, A.M., Gan, W., Lyall, D.M., Ward, J., Smith, D.J., Pell, J.P., Sattar, N., Paré, G., & Holmes, M.V. (2017). Cannabis use and risk of schizophrenia: A Mendelian randomization study. Molecular Psychiatry, advance online publication 24 January 2017